Obowiązek raportowania ESG w ramach dyrektywy CSRD otwiera nowy rozdział w raportowaniu niefinansowym. Jednocześnie rosną też oczekiwania inwestorów, potencjalnych partnerów biznesowych oraz instytucji finansowych, które, słusznie zresztą, coraz częściej wychodzą z założenia, że zrównoważone finansowanie wymaga zielonych danych. Czym jest ESG i kogo obejmują przepisy dyrektywy?
Co to jest dyrektywa ESG?
Unijna dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) z grudnia 2022 r. nakłada na przedsiębiorstwa obowiązek raportowania danych dotyczących wskaźników ESG. Co to jest za skrót i co oznaczają poszczególne litery po polsku?
Miej też na uwadze, że sam termin „dyrektywa ESG” nie funkcjonuje jako termin prawny – jest rodzajem skrótu myślowego, który odnosi się do dyrektywy CSRD wprowadzającej obowiązek raportowania w zakresie ESG i z tego powodu może pojawiać się w różnych opracowaniach tematu.
Environmental (środowisko) – oznacza weryfikację działań oraz ich skuteczności na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zużycia energii, utrzymania bioróżnorodności oraz dostosowania się do zmian technologicznych.
Social (społeczność) – wiąże się z oceną polityk i procedur związanych z zatrudnieniem oraz późniejszym zarządzaniem pracownikami, metod angażowania zespołu, a także działań równościowych i antydyskryminacyjnych.
Governance (ład korporacyjny) – mówi o tym, jak wygląda zarządzanie w danej firmie, a więc jak przebiega zarządzanie ryzykiem, transparentność działań i decyzji, odpowiedzialność zarządu, przestrzeganie zasad etyki biznesowej oraz przeciwdziałanie korupcji.
Wskaźniki ESG mogą budzić skojarzenia z inną definicją, a mianowicie CSR, czyli społeczną odpowiedzialnością biznesu. Jednak dyrektywa o sprawozdawczości ma na celu pomiar i ocenę trzech wspomnianych aspektów z perspektywy inwestorów, analityków finansowych oraz innych interesariuszy. Bardziej niż CSR opiera się na danych i mierzalnych wskaźnikach, które mogą wpływać na dalsze decyzje inwestycyjne.
Ujednolicenie raportów ESG ma zwiększyć ich transparentność i możliwość porównywania między sobą danych różnych przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Dyrektywa CSRD zachęca też firmy do głębszego zrozumienia i włączenia kwestii zrównoważonego rozwoju do swojej strategii biznesowej. Wskaźniki ESG pomagają przedsiębiorstwom zidentyfikować osiągnięcia oraz ryzyka w tych obszarach i ocenić, jak te czynniki wpływają na ich długoterminową wartość.
Kogo dotyczy europejski obowiązek raportowania ESG?
Dyrektywa CSRD, która wymaga raportowania ESG, odnosi się nie tylko do firm europejskich, ale również do tych, które prowadzą działalność na terenie państw członkowskich UE. Ponieważ nowa regulacja prawna obejmuje więcej podmiotów niż dyrektywa NFRD w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (Nonfinancial Disclosure Reporting Directive), warto się upewnić, kogo dokładnie dotyczy obowiązek raportowania.
Przedsiębiorstwa, które muszą spełniać wymogi ESG
Duże przedsiębiorstwa – dyrektywa dotyczy firm, które spełniają przynajmniej dwa z trzech poniższych kryteriów.
Średnia liczba pracowników powyżej 250 osób
Roczny obrót, który przekracza 40 milionów euro
Suma bilansowa powyżej 20 milionów euro
Do tej grupy należą duże korporacje, które regularnie raportują swoje wyniki finansowe. Zgodnie z nowymi przepisami będą musiały ujawniać również swoje wyniki pod kątem działań związanych z ochroną środowiska, odpowiedzialnością społeczną oraz jakością zarządzania.
Firmy notowane na giełdzie – dyrektywa od 2024 roku dotyczy również podmiotów zainteresowania publicznego, czyli dużych jednostek, których akcje są notowane na giełdach papierów wartościowych i zatrudniają ponad 500 pracowników. Od 2026 roku będzie obejmowała też średnie firmy, które mogą nie spełniać kryteriów dotyczących liczby pracowników czy obrotu, ale których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku publicznym.
Dyrektywa w sprawie zrównoważonego rozwoju obejmuje również małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). Od 2026 roku będą one zobowiązane do publikacji sprawozdań, ale w uproszczonym zakresie. Co więcej, prawdopodobnie będą miały możliwość opóźnienia tego obowiązku do 2028 roku tak, by miały czas na dostosowanie się do obowiązujących wymogów.
Firmy spoza UE objęte dyrektywą CSRD
Obowiązek sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju obejmuje również firmy spoza Unii Europejskiej, które prowadzą działalność w UE i spełniają określone progi, np. mają obroty powyżej 150 milionów euro w UE. Takie przedsiębiorstwa będą zobowiązane do raportowania informacji dotyczących ESG od 2028 roku.
Jakie nowe obowiązki i wyzwania nakłada dyrektywa?
Nowe regulacje oznaczają, że przedsiębiorstwa będą musiały wdrożyć rozwiązania, które umożliwią zbieranie, monitorowanie i raportowanie wiarygodnych danych z zakresu ESG. To wyzwanie dla wielu z nich, ponieważ do tej pory większość z nich nie gromadziła informacji o takim charakterze.
Raportowanie danych ESG
Firmy będą musiały publikować raporty zawierające szczegółowe informacje m.in. na temat:
emisji gazów cieplarnianych – to właśnie dlatego tak ważne stanie się umiejętne zarządzanie śladem węglowym, ponieważ zgodnie z dyrektywą firmy muszą nie tylko monitorować emisję, ale również prowadzić działania, które ją ograniczą. Raporty powinny uwzględniać emisje w 3 zakresach:
emisje bezpośrednie, czyli wszystkie emisje gazów cieplarnianych, do których dochodzi w firmie,
emisje pośrednie, które wiążą się zakupem energii elektrycznej i ciepła,
emisje pośrednie, które wiążą się z całym łańcuchem dostaw;
zarządzania odpadami i zasobami naturalnymi – firmy będą zobowiązane do monitorowania zużycia energii, wody oraz innych zasobów naturalnych. W raportach muszą znaleźć się też informacje o sposobach zarządzania odpadami i efektywnością energetyczną;
warunków pracy – orientacja na ludzi jest jednym z fundamentów dyrektywy w sprawie sprawozdawczości informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju, ponieważ bez pracowników zmiany nie byłyby w ogóle możliwe. Ich zaangażowanie będzie miało bezpośrednie przełożenie na jakość danych oraz skuteczność działań wynikających z dyrektywy;
zarządzania ryzykiem – firmy będą musiały upewnić się, że źródła danych do związane z raportowaniem ESG są poprawnie przygotowane, gromadzone, a później udostępniane do audytu.
Zgodność ze standardami
Standardy raportowania ESG wymagają analizy podwójnej istotności, co oznacza, że firmy muszą ujawnić zakres swojego oddziaływania oraz ich łańcucha wartości na aspekty środowiskowe i społeczne. Z drugiej strony powinny ocenić i upublicznić wpływ tych aspektów na swoją działalność.
Pomaga to przedsiębiorstwom zrozumieć, które ryzyka i szanse związane z ESG są istotne w kontekście ich potencjalnego sukcesu. Chodzi bowiem o to, by firma skupiła się na tych aspektach ESG, które mają największy wpływ na jej strategię i które są istotne dla jej interesariuszy, a więc klientów, pracowników czy inwestorów.
Jednak podstawowym narzędziem, które umożliwia firmom w Unii Europejskiej spełnienie wymogów związanych z raportowaniem ESG, są Europejskie Standardy Raportowania Zrównoważonego Rozwoju (ESRS, European Sustainability Reporting Standards). ESRS zapewniają spójne ramy dla raportowania oraz uwzględniają zarówno wpływ firmy na otoczenie, jak i wpływ czynników ESG na działalność firmy. Są też dostosowywane do specyfiki różnych branż, co umożliwia precyzyjniejsze raportowanie w kontekście działalności danej firmy. Zawierają wytyczne dotyczące:
struktury samego raportu ESG,
wskaźników oraz metod gromadzenia i prezentowania danych,
obowiązku zadbania o zewnętrzną weryfikację danych, aby zwiększyć ich wiarygodność.
Jak dyrektywa ESG wpłynie na polski rynek?
Według badania PwC z października 2023 roku 57% firm w Polsce nie wie, jakie dane powinny zbierać, żeby działać zgodnie z dyrektywą CSRD. A ponieważ obowiązek raportowania w zakresie ESG de facto dotyczy nie tylko przedsiębiorstw zobligowanych do tego w ramach dyrektywy, ale również firm, które znajdują się w łańcuchu dostaw, to wpływ tych zmian na polski rynek powinien być odczuwalny przez wiele podmiotów.
Firmy, które nie będą w stanie udostępnić zielonych, zrównoważonych danych, będą miały trudności z uzyskaniem finansowania swoich inwestycji, ale też budowaniem partnerskich relacji z innymi dużymi przedsiębiorstwami. Warto mieć jednak świadomość, że dekarbonizacja, która powinna być częścią działań ESG, jest „łatwiejsza” do przeprowadzenia w firmach, które są najmniej uzależnione od produktów fizycznych. To jest też powód, dla którego sektor finansowy może z nią sobie radzić lepiej niż np. firmy produkujące beton, który odpowiada za dużą część globalnej emisji CO2.
Przedsiębiorstwa i spółki giełdowe, które podlegają obowiązkowi raportowania, przede wszystkim mierzą się z koniecznością zbierania danych ESG o jakości i istotności porównywalnej z danymi finansowymi, a także stworzenia efektywnego procesu zarządzania nimi.
Jak przygotować przedsiębiorstwo do nowego standardu?
Wejście w życie nowej dyrektywy to dla polskich przedsiębiorców wyzwanie, które wymaga czasu i przemyślanych działań – zdecydowanie nie warto ich odkładać na ostatnią chwilę.
Co może zrobić Twoja firma, by dostosować się do nowych przepisów?
Audyt wewnętrzny – pomoże ocenić obecną sytuację firmy w kontekście raportowania zrównoważonego rozwoju oraz sporządzić analizę luk ESG i na tej podstawie wskazać obszary, które wymagają poprawy
Konsultacje z ekspertami – współpraca z firmami doradczymi, które pomagają w implementacji standardów ESG, może ułatwić zmiany zgodne z CSRD
Przeszkolenie pracowników – brak świadomości będzie sprzyjał braku zaangażowania, a to jest niezbędne, by firma była w stanie dopełnić standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju
Firmy muszą też zadbać o stworzenie, przygotowanie i zaangażowanie zespołu odpowiedzialnego za raportowanie ESG. Naturalnym wyborem dla wielu z nich, szczególnie tych większych, wydaje się włączenie do tego zadania działu compliance, który na co dzień odpowiada za zapewnienie zgodności działań przedsiębiorstwa z obowiązującymi regulacjami prawnymi. Jednak nie wszystkie firmy dysponują takimi zespołami, dlatego prawdopodobnie tworzenie raportów ESG będzie wymagało dodatkowych szkoleń.
Warto mieć świadomość, że niedopełnienie obowiązku raportowania może wiązać się z różnego rodzaju sankcjami – od kar finansowych uzależnionych od wielkości przedsiębiorstwa i tego, w jakim stopniu firma naruszyła przepisy, aż po utratę zaufania ze strony partnerów biznesowych i w skrajnych przypadkach odpowiedzialność karną w stosunku do audytorów, którzy sporządzą opinię niezgodną ze stanem faktycznym.
Raport w zakresie ESG – podsumowanie
Dyrektywa CSRD wprowadziła obowiązek, który zmieni sposób funkcjonowania wielu przedsiębiorstw w Unii Europejskiej. Konieczność zarządzania śladem węglowym oraz innymi danymi niefinansowymi rzeczywiście jest wyzwaniem, ale tworzy również szansę na przewagę konkurencyjną firmy – szczególnie teraz, gdy wiele przedsiębiorstw dopiero zastanawia się, czy dostosować się do nowych regulacji lub czeka na zmiany w polskim prawie, np. ustawę o rachunkowości.
Nie ma jednak sensu tracić czasu – dyrektywa CSRD wprowadza tak wiele zmian z perspektywy polskich firm, że nie da się do nich przystosować w ciągu miesiąca czy dwóch. Mniej czasu na przygotowanie się do tych zmian będzie też zwiększało ryzyko błędów na etapie raportowania ESG, a tego lepiej uniknąć.